‘Mooi stuk, idealistisch wel’. Dat was de feedback die ik kreeg op mijn eerste bijdrage voor de masteropleiding Publieksgeschiedenis. In een kort betoog zette ik mijn visie uiteen op wat een publiekshistoricus in mijn ogen eigenlijk is, en waartoe deze op aarde is. Alleen dát klinkt al idealistisch.

Een ’tolk’ tussen de academische wereld en het publiek, een duidelijke ‘brugfunctie’, een onmisbare ‘schakel’: de publiekshistoricus wordt nogal wat eigenschappen toegedicht.

‘Maar wat dacht je eigenlijk van vermaak als functie van publieksgeschiedenis?’ Met die woorden werd de discussie afgerond. En verrek, in mijn mogelijk té idealistische zoektocht voor de definitie van publieksgeschiedenis had ik die totaal over het hoofd gezien.

Met terugwerkende kracht denk ik aan alle historische films en series die ik in mijn leven heb gezien. Van HBO’s Rome tot de bloedige serie Spartacus, over de roemruchte slavenleider. Van De Troon, een middelmatig geacteerd drama over het Nederlands koningshuis, tot The Crown, een bovenmatig goed geacteerd drama over het Britse koningshuis.

Waarom juist de geschiedenis zich zo goed leent voor zulke vormen van vermaak kan mogelijk verklaard worden met een term uit de hoek van de Communicatiewetenschap: escapisme. Wat is er heerlijker dan te ontsnappen uit je eigen wereld en verzeild te raken in een ‘vreemde wereld’, zoals Tollebeek (2015) de geschiedenis mooi omschreef?

Sfeer

Ik zal ruiterlijk toegeven: wat er precies allemaal gebeurd is in een serie als Rome, die ik zeker vijf jaar geleden gezien heb, is voor mij een vage herinnering. Maar wat nog wel op mijn netvlies staat zijn de straatbeelden uit ‘het oude Rome’, de kleding die gedragen werd, en het gevoel van list en bedrog dat telkens in volle hevigheid terugkwam.

Of het allemaal waarheidsgetrouw is? Die vraag zal tijdens het kijken toentertijd vast mijn brein al zijn binnengevlogen, en ontkennend zijn beantwoord. Het is en blijft bovenal een dramaserie, geen zoektocht naar de pure waarheid. En dat een serie als Rome hier en daar wat met het verleden speelt mag duidelijk zijn: zoals bij elke historische serie of film verschijnen er talloze epistels waarbij de ‘historische mankementen’ worden aangestipt.

Nieuwsgierig

Publieksgeschiedenis als vorm van vermaak moet niet onderschat worden: het is misschien wel dé manier waarop het grootste publiek bereikt kan worden. Of om met de woorden van De Groot (2016) te spreken: ‘History is now a globalised entertainment brand‘. Televisieseries, bioscoopfilms, maar ook video’s op YouTube en websites bepalen in grote mate onze interesse in geschiedenis, maar ook hoe wij de geschiedenis zien en de beelden die wij daarbij voor ogen hebben – gedramatiseerde, geromantiseerde, gereconstrueerde beelden. En nee, na het zien van een serie als Rome ben je geen afgestudeerde historicus in het domein van het Romeinse Rijk. Maar misschien ben je als kijker wel nieuwsgierig geworden, en ga je juist op zoek naar meer informatie. Dat is in ieder geval bij mij het geval geweest.

Dit artikel is geschreven voor de masteropleiding Publieksgeschiedenis, Universiteit van Amsterdam 2018-2019

Verwezen naar

De Groot, J. (2016). Consuming History. Historians and heritage in contemporary popular culture. Londen/New York: Routledge.

Tollebeek, J. (2015). Metamorfoses van het Europese Historisch Besef, 1800-2000. Brussel: KVAB Press.