Maandagavond 15 april 2019. Opeens verschijnt er op mijn telefoon een pushmelding: Brand in Notre-Dame. Het bericht, en de beelden die daarachter schuilen, zorgen meteen voor een bijzondere combinatie van afschuw, verdriet, adrenaline, en een raar gevoel van historisch besef.

Eerlijk is eerlijk: het aantal keren dat ik in mijn leven bewust aan de Notre-Dame heb gedacht is miniem. Natuurlijk heb ik in de keren dat ik in Parijs ben geweest de majestueuze kathedraal op de foto gezet, of passeerde het gebouw mijn gedachte toen Disney aankondigde een liveactionversie van De Klokkenluider van de Notre-Dame te maken. Zo simpel kan het zijn.

Maar dat een brand, hier honderden kilometers vandaan, mijn hoofd zo in beslag zou nemen? Vrij opmerkelijk, vind ik zelf. Toen een paar jaar geleden een torenspits van een kerk in Weesp afbrandde kon ik prima slapen (sorry, Weesp). Wat maakt het toch dat deze brand in de Notre-Dame mij, en zoveel anderen, zoveel doet?

Ons drama

Notre drame, kopten sommige Franse kranten. Ons drama. En dat vat het mooi samen: de Notre Dame is meer dan enkel een willekeurig bouwwerk. Het is een symbool: van Parijs, maar eigenlijk van heel Europa, of misschien wel de hele wereld. Een plek voor katholieken én niet-katholieken, Fransen en buitenlandse toeristen.

Het zijn de bijzondere gebeurtenissen uit het verleden die de Notre-Dame waarde geven. Het is de vroeggotische stijl die tot de verbeelding spreekt. Het zijn de drie relikwieën van Christus die er worden bewaard. Het is de unieke ligging, in het hart van Parijs. Het is Napoleon die zich hier in 1804 zelf tot keizer kroonde. Al die elementen geven de Notre-Dame waarde. Een waarde die wij generatie op generatie in stand houden, omdat het past in onze geschiedenis, cultuur, en omdat het voor de meesten ‘nou eenmaal gewoon een ongelooflijk bekend gebouw is’.

Het is bijzonder dat een eeuwenoud bouwwerk zoveel kan betekenen. En het is bijzonder jammer dat dit historisch besef pas weer aanwakkert als het wordt beschadigd. Ik ken het gevoel van een paar jaar geleden, toen ik het nieuws las dat veel monumenten en sculpturen in Palmyra door IS waren verwoest. Ik ben er nooit geweest, en het is niet van mij, maar het zijn overblijfselen van de geschiedenis, van ons allemaal.

(Im)materieel

De Notre-Dame is een van die vele plekken op de wereld die zo duidelijk een historisch verhaal vertellen. En hoe tragisch ook, de brand van 15 april voegt daar weer een nieuw hoofdstuk aan toe. Het massale verdriet, maar ook de massale steun, laten zien dat het historisch besef is aangewakkerd. En dat kan helpen om optimistisch te blijven. Sommige media haalden de brand in de kathedraal van Reims uit 1914 erbij, of de vuurzee die de Nieuwe Kerk in Amsterdam in 1645 deels verwoestte. ‘Uiteindelijk is het goedgekomen’, is de boodschap. Het materieel erfgoed is wellicht aangetast, de immateriële waarde is voor iedereen misschien weer een beetje hersteld.