‘Leger Israël doodt drie Palestijnen op Westelijke Jordaanoever’. ‘Zorgen over geweldsescalatie Israël en Palestijnen’. Het zijn enkele van de koppen die in het nieuws verschijnen. Al jarenlang vechten Israëliërs en Palestijnen met elkaar. Allebei vinden ze dat de grond in het Midden-Oosten hun eigen staat toebehoort. Dit is de geschiedenis van het Israëlisch-Palestijnse conflict samengevat in een tijdlijn.
Zo ongeveer waar nu de staat Israël ligt, bestaat een Joods koninkrijk. Ze hebben een eigen, monotheïstische godsdienst, het Jodendom, en geloven in één god. In de stad Jeruzalem staan belangrijke Joodse gebedshuizen.
Het Joodse gebied valt uiteen als de Romeinen de macht overnemen. Veel Joden vertrekken naar andere landen. Met de diaspora verspreiden zij het geloof over de wereld. In het Midden-Oosten komt het christelijk geloof op, dat zich ook in Europa verspreidt. Vanaf de zevende eeuw ontstaat in het Midden-Oosten de islam. Voor alle drie de geloven – het Jodendom, het christendom en de islam – is Jeruzalem een heilige stad.
Na de val van het Oost-Romeinse Rijk in 1453, wordt het Ottomaanse Rijk gesticht. Het bestaat uit grote delen van het Midden-Oosten, Zuidoost-Europa en Noord-Afrika. Het gebied waar nu Israëliërs en Palestijnen wonen, valt hieronder. De islam is het belangrijkste geloof. In de negentiende eeuw raakt het rijk verzwakt. Veel gebieden worden door Europese landen veroverd en tot kolonie gemaakt. Nadat het Ottomaanse Rijk aan de kant van Duitsland meevecht in de Eerste Wereldoorlog, valt het uiteen. Alleen Turkije zelf blijft over. De Britten en Fransen verdelen het rijk in mandaatgebieden.
☞ Meer weten: Een geschiedenis van de kolonisatie van Palestina (Historiek)
Tijdens de Eerste Wereldoorlog zoeken de Britse en Franse steun bij de Arabieren. Ze spelen in op het Arabisch nationalisme: het streven naar een eigen staat. De Britten beloven de Palestijnen in 1915 de staat Palestina.
Tegelijkertijd wordt ook de Joden een eigen staat beloofd. In Europa is veel discriminatie tegen Joden. Deze Jodenhaat wordt antisemitisme genoemd. Ze worden ongelijk behandeld en als zondebok gebruikt. Regelmatig ontstaan pogroms: gewelddadige aanvallen tegen Joden. Veel Joden dromen daarom van een eigen staat waar ze geen minderheid zijn. Dit Joodse nationalisme wordt zionisme genoemd. De staat moet in Palestina komen: daar was ooit het Joods koninkrijk en liggen de heilige plaatsen. Zowel de Arabieren als de Joden wordt een eigen staat beloofd – in hetzelfde gebied.
☞ Meer weten: Zijn alle Joden zionisten? (Anne Frank Stichting)
De Jodenhaat in Europa laait op als Adolf Hitler in 1933 in Duitsland rijkskanselier wordt. Hij voert een antisemitische politiek: Joden krijgen de schuld van de economische problemen. Veel Joden vluchten, ook naar Palestina. Het leidt tot conflicten met de Arabieren die er wonen. Palestijnse boeren raken stukken land kwijt en worden gedwongen ergens anders te gaan wonen.
☞ Meer weten: Hoe Jodenhaat maar niet weggaat (NOS)
In de Tweede Wereldoorlog proberen de nazi’s het Joodse volk uit te roeien. Dit gebeurt op grote schaal met vernietigingskampen. Nadat Hitler in 1945 verslagen is, worden de verschrikkingen van deze Holocaust duidelijk. Zes miljoen Joden zijn vermoord.
Wereldwijd ontstaat veel begrip voor het zionisme, om Joden een eigen staat te geven. De Verenigde Naties (VN), de internationale organisatie die is opgericht om vrede te bewaren, stellen daarom voor om Palestina op te splitsen in een Palestijnse en Joodse staat. De stad Jeruzalem moet door de VN worden bestuurd. Zo is de heilige stad voor Joden, christenen en moslims veilig.
☞ Meer weten: Wat is de Holocaust? (NPO Kennis)
Veel Arabische landen zijn woedend over het plan voor een Joodse staat. Zij zien de Joden als indringers van hun land. Desondanks roepen de Joden in Palestina in 1948 hun eigen staat uit: Israël. Arabische buurlanden als Egypte, Libanon en Syrië verklaren het nieuwe land direct de oorlog. Deze weet Israël te winnen en ze vergroten zelfs hun grondgebied. Veel westerse landen blijven Israël steunen.
☞ Meer weten: Een nieuw land: Israël (SchoolTV)
Naar schatting trekken na de stichting van Israël zo’n 700.000 Palestijnen het land uit: vrijwillig, of onder dwang. Palestijnse dorpen worden vernietigd. De Palestijnen die blijven, worden Israëlische Arabieren genoemd. Volgend de wet zijn ze gelijk aan Joodse Israëliërs, maar in de praktijk worden ze gediscrimineerd. Veel gevluchte Palestijnen komen terecht in vluchtelingen kampen in Arabische buurlanden. Ze leven in armoede. In 1964 wordt de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) opgericht. Met terreuracties, zoals bomaanslagen en gijzelingen, willen ze hun hun wens afdwingen: hun eigen Palestijnse staat terug.
☞ Meer weten:Waarom zijn er Palestijnse vluchtelingen in Nederland? (NPO Kennis)
De Arabische landen en Israël blijven vijanden. In 1967 vallen Arabische landen Israël opnieuw aan. In zes dagen wint Israël. Ze houden grote stukken van de buurlanden bezet. Ook Oost-Jeruzalem behoort tot de door Israël bezette gebieden. De Verenigde Naties erkennen dit niet als grondgebied van Israël, maar grijpen niet in.
☞ Meer weten: Hoe de Zesdaagse Oorlog het huidige Israël vorm gaf (NU.nl)
Het Israëlisch-Palestijnse conflict gaat over een gebied dat half zo groot als Nederland is. Toch zijn veel landen erbij betrokken. Veel westerse landen steunen de strijd in Israël, door de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog en als enige democratie in het Midden-Oosten. Tegelijkertijd zijn veel landen afhankelijk van de Arabische olie en willen ze ook die landen niet afvallen.
In 1973 vallen Egypte en Syrië onverwachts Israël opnieuw binnen. Israël krijgt van onder andere de Verenigde Staten en Nederland wapens geleverd en slaan de aanval af. Arabische landen besluiten om landen die Israël steunen te straffen door geen olie meer te leveren. Deze olieboycot heeft wereldwijde economische gevolgen.
☞ Meer weten: Joop den Uyl: de premier die een uitweg zocht in de oliecrisis (SchoolTV)
De olieboycot stopt na onderhandelingen. In 1978 wordt in Amerika over vrede gesproken, door de leiders van Egypte en Israël. Het leidt tot het Akkoord van Camp David. Als eerste Arabische land erkent Egypte de staat Israël. Zij beloven op hun beurt dat de Palestijnen zelfbestuur krijgen in twee door Israël bezette gebieden: de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever.
Veel andere Arabische landen en de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie wijzen het akkoord af. Israël houdt zich niet aan de afspraken. De vredespoging is mislukt.
Sinds de Zesdaagse Oorlog houdt Israël meerdere gebieden bezet. De Israëlische regering staat toe dat Joden in deze gebieden nieuwe dorpen stichten en grond van Palestijnse bewoners afpakken. Regelmatig worden Palestijnen hierbij gearresteerd of gedood. Deze nederzettingenpolitiek leidt in 1987 tot een grote Palestijnse opstand: een intifada. In de bezette gebieden is het zes jaar lang onrustig met veel geweld en doden.
Om een einde te maken aan de onrust, praten Israël en de PLO in het geheim met elkaar over een vredesakkoord. In de Noorse hoofdstad sluiten ze in 1993 de Akkoorden van Oslo. De PLO erkent de staat Israël en belooft geen terreurdaden meer te plegen. In ruil daarvoor belooft Israël het leger terug te trekken uit de Gazastrook en de Westelijke Jordaanoever. Met de Palestijnse Autoriteit krijgen de Palestijnen een eigen regering, die deels mag besturen.
☞ Meer weten: Yasser Arafat: terrorist of vrijheidsstrijder? (IsGeschiedenis)
Met het vredesakkoord lijkt een stap gezet richting vrede. Maar veel problemen blijven bestaan. Israël komt afspraken niet na: het leger blijft aanwezig in de Westelijke Jordaanoever en blijft nederzettingen bouwen. Andersom blijven Palestijnen geweld en terreur gebruiken. In 2000 volgt een nieuwe intifada. Palestijnen plegen aanslagen op Israëlische burgers. Als reactie bouwt Israël hoge muren en hekken met prikkeldraad, soms dwars door bezette gebieden.
☞ Meer weten: Gevecht om Jeruzalem (SchoolTV)
Een oplossing voor het Israëlisch-Palestijnse conflict lijkt ver weg. De Israëliërs en Palestijnen vertrouwen elkaar niet en velen geloven niet dat ze ooit vreedzaam naast elkaar kunnen leven. Het verschil in geloof bemoeilijkt dit en de kloof groeit. In Israël zijn meer orthodoxe joden, die ook de bezette gebieden als hun land zien. Aan de Palestijnse kant komt de politieke islam op, die het westerse, joodse Israël als grote bedreiging zien voor hun islamitische waarden. Onder de Palestijnen is er ook meer verdeeldheid. De PLO erkent Israël wel, maar de later opgerichte verzetsgroep Hamas niet. De Israëlisch-Palestijnse spanningen beïnvloeden het Midden-Oosten en de tegenstellingen tussen de westerse en Arabische wereld.
Disclaimer bij de tijdlijn
De geschiedenis is een verhaal over vroeger, gebaseerd op historische gebeurtenissen en onderzoek hiernaar. De wijze van vertelling verschilt – door de auteur, de tijd en plaats van schrijven en het doel. Deze tijdlijn heeft als doel een globaal, en zo vereenvoudigd, beeld te schetsen van de historische ontwikkeling.
De tijdlijn is bruikbaar als samenvatting bij het volgende examenonderwerp van geschiedenis in het voortgezet onderwijs:
☞ Het conflict tussen Israël en de Arabische wereld (GS/K/11)