Op elke vakantie duik ik wel even een boekwinkel in. Niet omdat ik nou zo’n boekenwurm ben, of omdat ik à la Ivo Niehe mijn talen graag wil bijhouden, maar gewoon, om een indruk te krijgen van het aanbod van het land. In Parijs stuitte ik drie jaar geleden zodoende op een magnifiek boek: L’histoire de France salon Facebook. Met mijn beste Frans vertaald: De geschiedenis van Frankrijk volgens Facebook. Een sociaal medium op papier afdrukken met geschiedenis als leidraad: pardon?
Je kunt de geschiedenis van een natie natuurlijk prachtig per hoofdstuk, zo rijk en objectief mogelijk, in een boek bespreken. De Franse schrijver Baptiste Thiébaud koos daar bewust niet voor. De bedenker, die vooral stripboeken maakt, besloot de gehele Franse geschiedenis in de vorm van Facebook te gieten. Statusupdates, foto’s, evenementen en zelfs advertenties bevatten het verleden van Frankrijk.
Jean d’Arc heeft nooit een account op Facebook gehad. En Gustave Eiffel heeft nooit foto’s van zijn Eiffeltoren op social media gedeeld en al zéker geen kleurenfoto’s. Maar: in L’histoire de France salon Facebook wel.
Bij Facebook draait het natuurlijk niet alleen om de berichten zelf. Likes en reacties, dáár gaat het om. Thiébaud laat tijdgenoten, maar ook Fransen die eeuwen later hebben geleefd, vrijuit reageren op historisch nieuws.
Waar op Facebook vooral positieve berichten met de online wereld worden gedeeld, schuwt Thiébaud niet om ook de wat gevoeligere onderwerpen uit de Franse geschiedenis gewoon op Facebook te zetten.
Een brok anachronisme
Het is een van de meest briljante vondsten om geschiedenis te presenteren die ik in tijden ben tegengekomen, ook al is het eigenlijk een parodie op zowel Facebook als medium als wel de Franse geschiedenis zelf.
Net als in een historische roman worden feiten en fictie gemengd. Zo is het gebruik van anachronismen soms noodzakelijk om het leesplezier te vergroten (De Groot, 2016). In het geval van L’histoire de France salon Facebook is de hele vorm van het boek één groot brok anachronisme. Het biedt een alternatieve geschiedenis, op geheel nieuwe wijze gepresenteerd (Beck, 2012): niet zozeer in de inhoud, wel in de vorm. Naast hedendaagse interpretaties en hedendaags taalgebruik wordt een geheel hedendaags medium gebruikt.
‘Epic fail’
Niet iedereen kon het boek, dat in 2015 is uitgebracht, waarderen. Recensent Nicolas Gary van ActuaLitté noemt het in goed Frans een ‘epic fail‘. De Tweede Wereldoorlog als ‘Facebookevenement’ presenteren waarbij Frankrijk aangeeft ‘aanwezig te zijn’, dat gaat volgens Gary een brug te ver. En dat iemand als Heinrich Himmler daar ook nog eens op reageert, dat is geen humor, maar een teken van gebrek daaraan.
Zoveel onzin in één boek: het is simpelweg zonde dat het is uitgegeven, aldus Gary. ‘Laten we op z’n minst hopen dat er geen fouten in de data zitten’, eindigt hij zijn relaas.
Flinke dosis fictie
Mijn advies aan Gary: neem het niet zo serieus. In zijn eigen artikel citeert hij nota bene de uitgever, die stelt dat het boek vooral is om te lachen, en niet om de gehele Franse geschiedenis juist te presenteren. Geschiedenis met een vleugje – of in dit geval een flinke dosis – fictie biedt juist mogelijkheden het verleden op een andere, ludieke wijze te laten zien. Dat kan in een historische roman, maar ook in een gedurfd project als L’histoire de France salon Facebook. Want wanneer krijgt Zinédine Zidane anders de kans om op Hendrik II te reageren? En wanneer zouden we anders fantaseren over hoeveel likes Napoleon nog op Facebook zou hebben ná Waterloo?
Dit artikel is geschreven voor de masteropleiding Publieksgeschiedenis, Universiteit van Amsterdam 2018-2019
Verwezen naar Beck, P.J. (2012). Presenting History: past and present. Basingstoke: Palgrave Macmillan. De Groot, J. (2016). Consuming History. Historians and heritage in contemporary popular culture. Londen/New York: Taylor & Francis Ltd.