De geschiedenis is genuanceerd. En nuances uitleggen, dat kost tijd. Het publiek heeft die tijd niet altijd. Hoe kun je hen toch als publiekshistoricus bereiken?

Het is een theorie die binnen de Communicatiewetenschap maar wat graag wordt aangehaald: uses and gratifications (Katz, Blumler & Gurevitch, 1973). De media bepalen niet wat zij met het publiek doen, maar het publiek bepaalt wat zíj met media doet – in welke vormen en in welke mate. De laatste jaren is het media-aanbod explosief gegroeid en heeft het publiek de keuze te over (Bakker & Scholten, 2011).

Zeker de smartphone heeft hieraan bijgedragen. En daar kleeft een nadeel aan: ons concentratievermogen zou door alle devices sterk achteruit gaan. Sterker nog: volgens een onderzoekje van Microsoft hebben wij, de mens, minder concentratie dan een goudvis.

Het mediagebruik is snel, sneller, snelst. Dat geldt zeker voor een jonger publiek. Daar moeten publiekshistorici ook rekening mee houden. Zitten die nog wel te wachten op een historische documentaire van anderhalf uur? Een deel zal daar vast nog wel voor in zijn. Maar het is altijd interessant om na te denken hoe geschiedenis in korte, aantrekkelijke brokken kan worden geserveerd. Clipphangers is daarvan een perfect voorbeeld.

geschiedenis in anderhalve minuut

Anderhalve minuut. Niet meer. Zo lang duren de ‘geschiedenislessen’ die Clipphangers presenteert. Het door de NTR geïnitieerde platform geeft antwoorden op allerlei vragen – van wetenschap tot gezondheid – maar ook op het gebied van geschiedenis. Zo kun je natuurlijk een drie uur durende voorstelling maken over de Soldaat van Oranje, maar dat kan ook prima worden samengevat in anderhalve minuut.

Het grote voordeel van deze video’s: ze zijn ultrakort. En bovendien erg humoristisch. Een combinatie waarmee succes gegarandeerd lijkt. De clips zijn gemaakt met een jonge doelgroep in het achterhoofd, maar is eigenlijk voor een breed publiek geschikt.

Een historicus kan het vast niet laten om de video’s te beoordelen op de historische juistheid. De tijd heeft de bedenkers gedwongen tot het maken van drastische keuzes. In de clip ‘Wie was Napoleon?’ wordt de Franse revolutie niet genoemd. Nee, Napoleon ‘grijpt zelf de macht’ en wordt daarna meteen keizer.

Je kunt in anderhalve minuut niet alles vertellen en zeker niet alle nuances aanbrengen. Dat moet je ook niet proberen. De makers van Clipphangers hebben dat ook niet getracht. In dit geval gaat de snelheid boven volledigheid. En humor boven nuance. Dat is voor dit publiekshistorisch product een prima keuze. Je bereikt er mogelijk een publiek mee dat zich niet anderhalf uur lang wil verdiepen in het leven van Napoleon, maar in anderhalve minuut best een samenvatting van Nappie’s leven tot zich wil nemen.

Dat zie je een goudvis toch niet zo snel doen.

Dit artikel is geschreven voor de masteropleiding Publieksgeschiedenis, Universiteit van Amsterdam 2018-2019

Verwezen naar

Katz, E., Blumler, J.G. & Gurevitch, M. (1973). Uses and gratifications research.Public opinion quarterly, 509-523.

Bakker, P. & Scholten, O. (2011). Communicatiekaart van Nederland: overzicht van media en communicatie. Amsterdam: Kluwer.